طراحی چهارچوب مفهومی مدرسه زندگی: رویکرد توسعه ابزار

زمینه و هدف: مرور پیشینه و سابقه‌ی مطالعات مربوط به مدرسه زندگی حاکی از آن است که چهارچوب جامعی برای شناسایی عوامل مؤثر بر تحقق مدرسه زندگی وجود ندارد و به ندرت ابزار معتبری برای آشکارسازی این مفهوم به چشم می‌خورد؛ لذا پژوهش حاضر در صدد توسعه یافته‌های قبلی با هدف طراحی، ساخت و اعتباریابی پرسشنامه مدرسه زندگی برای دوره ابتدایی شکل گرفت.

روش: این پژوهش با استفاده از روش آمیخته انجام شد. جامعه آماری در مرحله کیفی شامل کلیه اسناد مکتوب تدوین شده در خصوص مدرسه زندگی و در مرحله کمی شامل کلیه معلمان زن و مرد دوره ابتدایی (نواحی یک و دو) شهر اردبیل بود که از مجموع 1743 نفر، نمونه‌ای به تعداد 350 نفر براساس فرمول کوکران و با استفاده از روش خوشه‌ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته بود که بر اساس کدها و مقوله‌های حاصل از تحلیل سه مرحله‌ای اسناد توسعه و ساختار‌بندی شده بود. ارزیابی کدها و مقوله‌ها با کاربرد تکنیک دلفی کلاسیک تعدیل یافته حاکی از توافق 70 درصدی خبره‌های ده‌گانه بر روی نتایج حاصل شده بود. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه براساس دو شاخص نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا از فرمول لاوشه و روش والتز و باسل استفاده شد که موید اعتبار همه 86 سوال بودند. برای بررسی پایایی ابزار از شاخص‌های پایایی ترکیبی، ρدیلون- گلدشتاین و آلفای کرونباخ استفاده شد. پایایی ترکیبی و همسانی درونی تمامی مولفه‌ها بالاتر از 7/0 بود. همچنین شاخص‌های برازندگی تحلیل عاملی تأییدی از ساختار پرسشنامه حمایت کرد.

یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد هفت عامل (صلاحیت مدیر، صلاحیت معلم، صدای دانش‌آموز، معماری مدرسه، ساختار سازمانی ارگانیک، فرهنگ مثبت اندیشی، یاددهی یادگیری اثربخش) شکل‌دهنده ساختار مدرسه زندگی هستند. این عوامل پرسشنامه‌ای شامل 86 گویه را ارائه کردند.

نتیجه‌گیری: مفهوم‌سازی مدرسه زندگی و ساخت و اعتباریابی ابزاری برای اندازه‌گیری آن می‌تواند نقش مهمی در شناسایی و آشکارسازی ابعاد و شرایط مدرسه زندگی داشته باشد و طراحی نقشه راه مناسبی در راستای ایجاد بستر استقرار و تحقق اثربخش آن باشد. لذا ابزار طراحی شده با توجه به روایی و پایایی مناسب آن در این زمینه قابل استفاده می‌باشد.